Portal

Ο Οργανισμός Κατά των Ναρκωτικών (ΟΚΑΝΑ) ιδρύθηκε με Νόμο το 1993 και ξεκίνησε να λειτουργεί το 1995. Είναι αυτοδιοικούμενο νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου (Ν.Π.Ι.Δ.), υπό την εποπτεία του Υπουργείου Υγείας και χρηματοδοτείται από το κράτος. Ο ΟΚΑΝΑ αυτή τη στιγμή παρέχει θεραπεία σε 8.000 άτομα εξαρτημένα από ηρωίνη μέσω του προγράμματος υποκατάστασης. Το πρόγραμμα υποκατάστασης απευθύνεται μόνο στα άτομα που είναι εξαρτημένα από οπιοειδή, όπως η ηρωίνη. Οι υπηρεσίες θεραπείας παρέχονται από  εξειδικευμένο και έμπειρο προσωπικό (γιατροί, νοσηλευτές, ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί κ.λπ.). Στο πρόγραμμα υποκατάστασης γίνονται δεκτά άτομα άνω των 20 ετών. Εκτός από το πρόγραμμα υποκατάστασης, ο ΟΚΑΝΑ διαθέτει και προγράμματα που βασίζονται στην ψυχοκοινωνική υποστήριξη, «στεγνά» προγράμματα, όπου δεν χρησιμοποιείται κανένα φάρμακο, και απευθύνονται σε χρήστες και άλλων ουσιών. Για τους ανήλικους υπάρχουν εξειδικευμένα «στεγνά» προγράμματα. Στη Μονάδα Εφήβων του ΟΚΑΝΑ στην Αθήνα, την «ΑΤΡΑΠΟ», παρέχεται θεραπεία αυτή τη στιγμή σε 130 εφήβους και νέους. Όταν μιλάμε για την εξάρτηση, η πρόληψη είναι το σημαντικότερο στάδιο. Πάντα είναι καλύτερο να προλαβαίνεις κάτι, πριν πάρει διαστάσεις και γίνει πρόβλημα. 

Ο ΟΚΑΝΑ έχει αναπτύξει – σε συνεργασία με την Τοπική Αυτοδιοίκηση -  ένα δίκτυο Κέντρων Πρόληψης των Εξαρτήσεων και Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας, το οποίο αποτελείται από 75 Κέντρα Πρόληψης σε 50 νομούς της χώρας. Στελεχωμένα από εξειδικευμένα στελέχη τα Κέντρα αυτά υλοποιούν προγράμματα, που απευθύνονται, μεταξύ άλλων, σε μαθητές και εφήβους, σε γονείς, σε εκπαιδευτικούς. Ένα τέτοιο Κέντρο Πρόληψης υπάρχει και κοντά στην περιοχή σας, στην Κηφισιά. Για όσους εξαρτημένους χρήστες δεν έχουν ακόμα ενταχθεί σε κάποιο θεραπευτικό πρόγραμμα είτε επειδή δεν υπάρχουν θέσεις είτε επειδή δεν έχουν ακόμα θελήσει να αναζητήσουν θεραπεία, ο ΟΚΑΝΑ πραγματοποιεί παρεμβάσεις μείωσης της βλάβης. Αυτές, έχουν ως στόχο τον περιορισμό της βλάβης στην υγεία των χρηστών από τη χρήση ουσιών. Τέτοιες υπηρεσίες διαθέτει ο ΟΚΑΝΑ στην Αθήνα και είναι η Μονάδα Άμεσης Βοήθειας και Υποστήριξης (ΜΑΒΥ), ο Σταθμός Φροντίδας Εξαρτημένων Ατόμων (ΣΦΕΑ) και η Τηλεφωνική Γραμμή SOS 1031, η οποία τηρώντας το απόρρητο και την ανωνυμία, συμβουλεύει, υποστηρίζει και παραπέμπει και εκεί μπορούν να καλούν όλοι όσοι νιώθουν την ανάγκη να συζητήσουν, να ζητήσουν βοήθεια ή συμβουλή για θέματα χρήσης ουσιών. Τα άτομα εξαρτημένα από την ηρωίνη, στεγάζονται, στην πλειοψηφία τους, σε χώρους δημόσιων νοσοκομείων. 

Σήμερα ο ΟΚΑΝΑ διαθέτει 54 Μονάδες σε όλη την Ελλάδα. Πιο συγκεκριμένα υπάρχουν 23 στην Αττική, 12 στη Θεσσαλονίκη και 19 στην υπόλοιπη Ελλάδα. Ο ΟΚΑΝΑ διαθέτει επίσης προγράμματα θεραπείας μέσω ψυχοκοινωνικής θεραπείας, χωρίς δηλαδή τη χρησιμοποίηση φαρμάκων.Τα προγράμματα κοινωνικής επανένταξης έχουν στόχο τη σταδιακή και ομαλή κοινωνικοποίηση και την προώθηση στην αγορά εργασίας των ατόμων που έχουν ολοκληρώσει τη θεραπεία τους ή έχουν «σταθεροποιηθεί» (δηλαδή παρουσιάζουν σταθερή συμμόρφωση στη θεραπεία). Ο ΟΚΑΝΑ διαθέτει Μονάδα Κοινωνικής Επανένταξης στην Αθήνα και από ένα Εξειδικευμένο Κέντρο Κοινωνικής & Επαγγελματικής Ένταξης σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη. 

Είναι αλήθεια, εν μέρει βέβαια, ότι ακόμη αποτελούν ταμπού, γιατί τον όρο «ναρκωτικά» τον χρησιμοποιούμε για να διακρίνουμε τις ψυχοδραστικές ουσίες που είναι παράνομες από εκείνες που είναι νόμιμες. Όλες όμως οι ψυχοδραστικές ουσίες, νόμιμες και παράνομες,  είναι επικίνδυνες. Ψυχοδραστικές είναι οι ουσίες που δρουν στον ψυχισμό αυτού που τις χρησιμοποιεί, μεταβάλλουν τις διανοητικές λειτουργίες, τις αισθήσεις και τη συμπεριφορά του και πολλές από αυτές οδηγούν στην εξάρτηση. Το αλκοόλ και ο καπνός είναι ψυχοδραστικές ουσίες, νόμιμες, και γι’ αυτό δεν τις θεωρεί ο πολύς κόσμος «ναρκωτικά». Για την επιστήμη, όλες οι παραπάνω ουσίες είναι εξαρτησιογόνες και άρα επικίνδυνες. Ταυτόχρονα είναι αρκετά συχνό, πέρα από την εξάρτηση αυτή καθεαυτή, να συνυπάρχουν στους χρήστες και άλλες ψυχικές διαταραχές, όπως για παράδειγμα η κατάθλιψη. 

Η σχέση είναι αμφίδρομη: Η χρήση ουσιών προκαλεί ψυχικές διαταραχές αλλά και οι ψυχικές διαταραχές, συνηθέστερα η κατάθλιψη, συμβάλλουν στην έναρξη χρήσης ουσιών. Ο κίνδυνος από τη χρήση τους θα υπάρχει πάντα και άρα σκόπιμο είναι να μην κυκλοφορούν ευρέως και μαζικά. Όλες τους συνοδεύονται από κινδύνους. Δεν συνδέονται όλες οι ουσίες με τους ίδιους κινδύνους, ούτε στον ίδιο βαθμό. Όλες όμως συνδέονται ως προς το ότι επιδρούν στον ψυχισμό, τις διανοητικές λειτουργίες και τη συμπεριφορά αυτού που τις χρησιμοποιεί. Η συμπεριφορά κάποιου υπό την επίδραση κάποιας ουσίας μπορεί από μόνη της να προκαλέσει ανεπανόρθωτη ζημιά. Για παράδειγμα, πάρα πολλά τροχαία ατυχήματα οφείλονται στο ότι κάποιος οδηγεί υπό την επήρεια αλκοόλ. Επομένως,  ακόμα και αν ένας διαχωρισμός, ανάλογα με το είδος και τη βαρύτητα της βλάβης έχει βάση για την ιατρική επιστήμη, ο διαχωρισμός «σκληρά» - «μαλακά» ναρκωτικά για την κοινωνία, φοβούμαστε, ότι μπορεί να θεωρηθεί ως αποδοχή της μη βλαπτικότητας κάποιων ουσιών, πράγμα που δεν ευσταθεί.  

  Όσον αφορά την αποποινικοποίηση της κάνναβης ή άλλων ναρκωτικών, ο ΟΚΑΝΑ ως φορέας που εξειδικεύεται στις εξαρτήσεις, γνωρίζει και τα υπέρ και τα κατά μιας τέτοιας επιλογής. Επομένως, η απάντηση δεν μπορεί να είναι ένα σκέτο «ναι» ή ένα σκέτο «όχι». Η αποποινικοποίηση των ναρκωτικών θα βοηθούσε το κράτος να ελέγχει την κίνηση ενός προϊόντος, όπως κάνει και με όλα τα άλλα προϊόντα. Από την άλλη μεριά, είναι πιθανό η αποποινικοποίηση ή νομιμοποίηση των ναρκωτικών να έδινε στον κόσμο το μήνυμα ότι τα προϊόντα αυτά είναι ασφαλή ή μη επικίνδυνα, κάτι που, όμως, δεν είναι αλήθεια. Τέτοιο μήνυμα, για παράδειγμα, έχει περάσει για το αλκοόλ ή για τον καπνό, που κυκλοφορούν ελεύθερα και τώρα κάνουμε καμπάνιες ενημέρωσης για να αποτρέψουμε τον κόσμο από τη χρήση τους.  

Η πολιτεία οφείλει να μελετά με προσοχή όλες τις πλευρές, να ζυγίζει τα υπέρ και τα κατά και να νομοθετεί πάντα με γνώμονα το δημόσιο συμφέρον. Ένα πρόγραμμα που έχει εφαρμοστεί κάποια στιγμή, σε κάποια χώρα του κόσμου, με καλά αποτελέσματα, θα πρέπει να διερευνηθεί ως προς τα προσδοκώμενα αποτελέσματα, εάν εφαρμοστεί κάπου αλλού, κάποια άλλη χρονική στιγμή. Η πολιτεία έχει την ευθύνη και την υποχρέωση να παρέχει ασφαλείς λύσεις για όλους τους πολίτες, λύσεις δοκιμασμένες και τεκμηριωμένες και όχι να πειραματίζεται θέτοντας σε κίνδυνο είτε την υγεία των πολιτών είτε την κοινωνική αρμονία. Ήδη στη χώρα μας υπάρχει πλαίσιο για προγράμματα πρόληψης στη σχολική κοινότητα, σε όλες τις βαθμίδες, μέσω των Κέντρων Πρόληψης του ΟΚΑΝΑ. 

Παράλληλα, από το Υπουργείο Παιδείας προβλέπεται και η υλοποίηση προγραμμάτων αγωγής υγείας, στο πλαίσιο των οποίων υπάρχει ενότητα για την ψυχική υγεία και τις εξαρτήσεις. Πιθανόν, οι οργανωμένες δράσεις να «χάνονται» μέσα στην πληθώρα των πληροφοριών που κυκλοφορούν με τα σύγχρονα πια μέσα μαζικής ενημέρωσης και κυρίως το διαδίκτυο. Ίσως, βέβαια, κι εμείς, οι ειδικοί, να πρέπει να βρίσκουμε κάθε φορά και πιο ελκυστικούς τρόπους για να μας προσέχετε και για να λαμβάνετε υπόψη σας το μήνυμά μας. Τέλος, στον ΟΚΑΝΑ υπάρχει Πλαίσιο Προσφοράς Εθελοντικής Εργασίας. Λόγω του ειδικού αντικειμένου, οι ανάγκες αφορούν σε εξειδικευμένο προσωπικό (ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί, κοινωνιολόγοι, φοιτητές Σχολών υγείας κ.λπ.). Μέσω της εθελοντικής εργασίας στον ΟΚΑΝΑ, πιστεύουμε ακράδαντα ότι ενθαρρύνεται η συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στην αντιμετώπιση των εξαρτήσεων. Και είναι σημαντική η ενεργή εμπλοκή των πολιτών στην αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος, γιατί είναι ένα  θέμα κοινωνικό, που μας αφορά όλους.

                                                                   

Δήμητρα Κακουριώτη