Απαλλαγή ή όχι;

Απαλλαγή! Τι όμορφα που ηχεί αυτή η λέξη στα αυτιά του μαθητή του Λυκείου, που νιώθει την αγχόνη των Πανελληνίων  να γίνεται ολοένα πιο ασφυκτική. Τι κι αν είναι μόνο από τα Θρησκευτικά· σε τέτοιους καιρούς, ακόμα και μια αράδα λιγότερο διάβασμα έχει την αξία της. Και όταν ερωτηθεί γιατί ζήτησε να απαλλαγεί, παρόλο που δεν είναι αλλόδοξος ή άθεος, θα απαντήσει πως τα Θρησκευτικά φανατίζουν, κατηχούν, είναι παρωχημένα και άχρηστα. Αν είναι αλήθεια όλα αυτά, τότε γιατί διδάσκεται ακόμα αυτό το μάθημα; Ας  πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά.

Γιατί, λοιπόν, χρειάζονται τα Θρησκευτικά; Θα ξεκινήσω από το ότι η διδασκαλία του συγκεκριμένου μαθήματος γεννά στους μαθητές προβληματισμούς για θέματα διαχρονικού χαρακτήρα, που μόνο «παρωχημένα» δεν μπορούν να θεωρηθούν. Στα πλαίσια των Θρησκευτικών δίνεται η δυνατότητα στον έφηβο να εκφράσει και να συζητήσει τα ηθικά και υπαρξιακά του ερωτήματα, καλλιεργώντας έτσι το κριτικό του πνεύμα. Επιπλέον, δεν μπορεί να αμφισβητήσει κανείς το γεγονός ότι η χριστιανική διδασκαλία έχει ως βάση πανανθρώπινες αξίες, όπως αυτές του σεβασμού στον άνθρωπο, της ελευθερίας της σκέψης, της αποδοχής της διαφορετικότητας, της ανιδιοτελούς προσφοράς, της αγάπης και της συγχώρεσης. Και παρόλο που τείνουμε να το ξεχνάμε, το σχολείο εκτός από γνωσιακό – πληροφοριακό έχει και ηθικοπλαστικό χαρακτήρα. Με άλλα λόγια, έχει καθήκον να μεταδίδει γνώσεις που ξεπερνούν τη χρησιμοθηρία του φροντιστηρίου, που μας κάνουν κάτι πολύ παραπάνω από μηχανές αποθήκευσης και αναπαραγωγής πληροφοριών. Οι… «άπιστοι Θωμάδες» που αμφιβάλλουν για τη χρησιμότητα οποιασδήποτε γνώσης παρά μόνο αν μπορούν να δουν άμεσα την πρακτική της εφαρμογή καλά θα κάνουν να αφήσουν τις θεωρίες περί «εκσυγχρονισμού» και να αντιληφθούν επιτέλους τι εστί «παιδεία».

Παρ’ όλα αυτά, ο καθαρά «χριστιανικός» προσανατολισμός του μαθήματος των Θρησκευτικών στη χώρα μας (αναφορά στα άλλα μεγάλα θρησκεύματα γίνεται για πρώτη - και τελευταία -  φορά στη Β’ Λυκείου) ενδέχεται να δημιουργεί αισθήματα αποκλεισμού στους ετερόδοξους μαθητές. Αν και η χριστιανική διδασκαλία είναι ανοιχτή προς όλους αδιακρίτως, ένα αλλόδοξο παιδί μπορεί να μην επιθυμεί την παρακολούθηση του εν λόγω μαθήματος για τον απλό λόγο ότι κάθε θρησκεία αποκλείει την ύπαρξη άλλου αληθινού Θεού πέρα από τον δικό της (τι ειρωνεία, αλήθεια!). Σε αυτή την περίπτωση η αίτηση για απαλλαγή είναι απόλυτα δικαιολογημένη. Όμως μια ποιοτική αναβάθμιση του μαθήματος των Θρησκευτικών, χωρίς σπασμωδικές κινήσεις, ώστε να προσφέρει μια επαρκή γνώση και για τις άλλες μεγάλες θρησκείες, πιστεύω πως θα ήταν προς όφελος όλων μας. Η εκτενέστερη αναφορά στα βασικά στοιχεία των σημαντικότερων θρησκευμάτων ανά τον κόσμο, δίνοντας μεν μεγαλύτερο βάρος στην ορθόδοξη χριστιανική πίστη (μην συνοφρυώνεστε, αγαπητοί μου «προοδευτικοί» το θέμα το βλέπω καθαρά δημοκρατικά, δεδομένου ότι η πλειονότητα των Ελλήνων μαθητών δηλώνουν χριστιανοί ορθόδοξοι) θα συνέβαλε αναμφίβολα στην εξάλειψη του ρατσισμού, καθώς οι νέοι δε θα αντιμετώπιζαν πλέον τους αλλόθρησκους με καχυποψία, η οποία οφείλεται στην άγνοιά τους για τις θρησκευτικές αντιλήψεις ξένων λαών. Επίσης, όχι μόνο δεν θα προκαλούνταν θρησκευτικός συγκρητισμός, αλλά και οι μαθητές θα κατανοούσαν καλύτερα τι είναι αυτό που διαφοροποιεί τη θρησκεία τους από τις άλλες, δηλαδή τι ακριβώς πιστεύουν.

Από όλα τα παραπάνω γίνεται φανερό ότι η απαλλαγή από τα Θρησκευτικά χωρίς την επίκληση λόγων θρησκευτικής συνείδησης δεν είναι λύση. Μια μεταρρύθμιση ίσως και να είναι. Ένα είναι σίγουρο· όπως είχε πει και ο Ισαάκ Ασιμώφ, «Αν η γνώση δημιουργεί προβλήματα, η άγνοια σίγουρα δεν μπορεί να τα λύσει».  

 Μελίνα  Λέβης